Tussen Noordzee en Méditerranée

“Wij weten inmiddels veel, maar eigenlijk weten we nog helemaal niets. De wereld van wijn is dynamisch en zeer veelzijdig. We zijn nog lang niet klaar, het is pas net begonnen…”

Ik schreef bovenstaande woorden na de laatste les van Robert Handjes in juni 2017, mijn docent van de Wijnacademie tijdens de ochtendlessen in het traject naar vinoloog, na een intensief jaar theorie- en praktijklessen. Optimistisch over mijn kennis, hoopvol op een goede afloop bij het examen. En ja, ik had déze blog natuurlijk het liefst begin september 2017 al willen schrijven, het vinologendiploma krakend vers in mijn handen. Het liep even anders…

Ontmoeting met wijn in het spel

Bij toeval ontmoette ik twee vinologen die de ‘aanstichters’ waren van het wijnstuderen: een mooie ontmoeting met, hoe kan het ook anders, wijn in het spel. Al jaren overwoog ik om meer te weten te komen over wijn, maar de stap om het leerproces te ontkurken, stelde ik maar uit. Er gebeurde echter iets dat dit proces aanzienlijk versnelde.

Toen ik mij nietsvermoedend door collega’s liet meeslepen naar een vrouwenbeurs, ontwaarde ik tussen kekke tassen & schoenen, anti-rimpelcrèmes & nagellak en andere vrouwenzaken, iets dat werkelijk mijn aandacht trok: wijn! Ik maakte kennis met Eeuwe en Marjan Nijboer van Bubbles ’n Bites. En er ontstond iets moois die avond. Zij lieten mij kennis maken met een aantal mooie wijnen, van Franciacorta tot Amarone, namen mij mee in de verschillen tussen druivenrassen, maakten mij nieuwsgierig en wisten mij te verleiden tot het volgen van de ‘op stap met wijn’-cursus. De heerlijke avonden kennismaken met druivenrassen en wijnen die ik niet kende, er met elkaar over praten, het leren proeven, ze vlogen om.  Er kwam een tweede cursus en ik wilde de geleerde kennis toetsen, een diploma halen: het wijnbrevet!

Mijn dorst naar wijnkennis was groot: de druppels kennis die ik tot mij genomen had, waren slechts als aperitief bedoeld. Sterker nog, de opwekkende bubbels vinthousiasme na het behalen van het wijnbrevet wilden de fles uit. Mijn wijndocenten stimuleerden mij om die knagende kennishonger te gaan stillen bij de Wijnacademie. En zo geschiedde: na de zomer investeerde ik mijn roostervrije dag bij een niet-op-wijn-gerichte werkgever in een vakopleiding op wijngebied. Het was leuk om weer in de schoolbanken te zitten en daadwerkelijk iets te leren. En dat ging best goed: geheel volgens schema werden de theoriemodules behaald.

Sour grapes

Helaas maakte ik – die in de 52 jaren die voor mij lagen nog nooit een diploma niet in een keer had gehaald (het rijbewijs uitgezonderd) – één cruciale fout bij het proeftechnisch gedeelte. Overvallen door een verschrikkelijke twijfel, kostte het mij de felbegeerde kroon op het werk. Deze twijfel openbaarde zich ongelukkigerwijs ook nog bij de allereerste (mousserende) wijn in het glas en deed de zo zorgvuldig opgebouwde kennis ineenstorten als onhandig opgestapelde champagneflessen. Hoewel docent Robert Handjes nog zo gehamerd had op de juiste aanpak en ik veel van hem geleerd had over (de juiste) keuzes maken en trouw blijven aan wat je waarneemt, bleef ik maar twijfelen, wijzigde ik mijn keuze tot twee keer toe en nam uiteindelijk de verkeerde beslissing. Een vergissing die mij het diploma-in-één-jaar-halen kostte: nét te veel getwijfeld en het verkeerde citohokje gekleurd. Een vergissing met een zure en enigszins bittere nasmaak. Sour grapes…

Twijfel

Wat mij echter wel aan het denken zette, was waarom ik zo twijfelde. Ik kon maar een ding bedenken: blijkbaar ontbrak het mij aan kennis, er was een lacune in het organoleptisch centrum. Ergens, op het traject tussen mond en brein stond een wissel verkeerd. Ineens was het volkomen helder: ik moest aan de slag met champagne.  En dat heb ik gedaan; het boek van Gert Crum “Champagne, le réveil des terroirs” hielp me daarbij. 

En toch was dat niet genoeg. Bij een volgende examengelegenheid was door een enorme verkoudheid mijn reuk- en smaakorgaan dermate aangetast, dat het onderscheiden van aroma’s onmogelijk was. Het was wijndocent Frank Jacobs die enige minuten voor het examen een stevige wine peptalk gaf: het was niet ónmogelijk! Ook van deze ervaring heb ik veel geleerd: het analyseren van wijn bleek niet helemaal onmogelijk te zijn zonder werkende neus. Immers, bij het waarnemen van zuur, tannine, alcoholpercentage doet de functie van de neus er niet zo heel veel toe. Sterker nog, het was een bijzondere ervaring die andere zintuigen prikkelde. Wéér was ik dicht bij het behalen van deze module, maar ondanks de bijgespijkerde kennis over champagne, ging het mis bij de mousserende wijn. Eerste ingeving was dat het mooie gerijpte champagne was. Daar had ik het bij moeten houden, maar de twijfel kroop stiekem toch weer omhoog bij het examentafeltje in de sporthal te Maarn en ik wijzigde mijn antwoord. Dom.

Verkeerde wijnroute

Vanaf dat moment ben ik een beetje de weg kwijt geraakt en het leek goed om afstand te nemen. Niet definitief, oh nee. Even tijd maken om de theorie weer op te frissen, geconcentreerd te blijven proeven en moed te verzamelen om de ingeslagen weg te vervolgen, net zoals in de lessen van Robert Handjes wel eens voorkwam. Tijdens zijn lessen was er altijd een moment dat je een verkeerde afslag op de wijnroute genomen had. De route die had moeten leiden naar het juiste antwoord op de vraag “welke wijn zit in het glas?”. Vanaf dat moment was je even verdwaald in het vineuze wijnwoud. Heel eventjes maar, want vanaf dat soms gevoelige punt, wist de empathische wijnnavigator Robert Handjes je weer op het goede pad te loodsen: “Proef gedisciplineerd en gestructureerd en houd hoofdzaken gescheiden van bijzaken, als in een opsporingsbericht van de politie. Houd die discipline vast in de rest van je wijnproevend leven. Blijf gestructureerd proeven, anders raak je de weg kwijt. Een eik is een boom, maar een boom is lang niet altijd een eik”.

Mijn twijfel gistte nog lekker even door. Niet alleen twijfelde ik over keuzes maken bij het analyseren van wijn. Als een ‘hoed’ op gistende druiven kwam er ook een dikke laag twijfel over mijn keuze voor het volgen van de vinologenopleiding te liggen. De twijfel als een laag drijvende schillen om mijn gedachten te beschermen tegen de zuurstof en logisch nadenken verhinderde. Was ik er wel geschikt voor? Was het niet te hoog gegrepen? Immers, ik had toch al een goede basiskennis. Waarom wilde ik mijzelf bewijzen? Tijd om te remonteren!

Back on track

Tijdens de eerste les van de vinologenopleiding, toen we als kersverse studenten bij elkaar zaten bij een Nederlandse wijngaard, kwam naar voren dat de vinologenopleiding veel deuren zou openen. Ons leven zou zeker gaan veranderen! Een beetje lacherig lieten we deze opmerking passeren; zo’n vaart zou het toch niet lopen? Aan dat moment moest ik terugdenken enkele dagen voor het examen. De vinologenopleiding had me – of ik dat nu zou bekronen met het behalen van het proeftechnische gedeelte, of het blijven zou bij de drie behaalde theoriemodules – al zo veel gebracht.

Voor mijn werk als bestuurssecretaresse bij een zorginstelling is het niet per se nodig om veel verstand van wijn te hebben. De vinologenopleiding bracht mij echter meer dan alleen veel van wijn te weten. Ik heb geleerd om analytisch te leren denken. Een wijn ‘af te pellen’ tot de kern, om erachter te komen wat er in het glas zit. Te leren praten over mijn motivatie, beter te kunnen schrijven en details onder woorden te brengen, het stimuleerde mijn presentatievaardigheden en het hielp mee om meer zichtbaar en minder bescheiden te zijn. Mijn creatieve brein werd erdoor gestimuleerd: de wijnwereld brengt immers een schat aan termen met zich mee die zich lenen als metafoor of beeldspraak. 

Naast de creatieve stimulans en de enorme kennisontwikkeling, zijn het vooral de mooie ontmoetingen die het hele traject en de inspanning glans gegeven hebben. Nieuwe contacten met mensen uit alle windstreken van Nederland, mijn proefgroepleden, mijn reismaatje waarmee ik vanuit het Noorden naar Maarn reisde, bevlogen docenten.

Iedere les op de Wijnacademie was waardevol: een combinatie van sociologie, geografie, geologie, topografie, taal, geschiedenis, biologie, scheikunde, marketing. Juist die diversiteit maakte de lesstof en de hele studie voor mij bijzonder aantrekkelijk.  Bovendien maakte ik kennis met gepassioneerde wijnleveranciers (Eeuwe en Marjan Nijboer van Bubbles ’n Bites, Martine Brander van Brander Wines, Inge Boezelman van Wijnhof Ommen, Machiel Helmus van Wijnhuis Machiel). Heel bijzonder was de kennismaking met de familie Huisman en de vrijwilligers van de Reestlandhoeve, ‘mijn wijngaard om de hoek’ op nog geen 4 kilometer van huis. Toen ik twee jaar geleden verhuisde naar IJhorst en erachter kwam dat er op nog geen 4 kilometer afstand van mijn huis op serieuze wijze kwaliteitswijn gemaakt werd, kon ik niet anders dan ermee kennismaken. Een kennismaking met de nuchtere, maar gepassioneerde familie Huisman. Een kennismaking die mijn hart raakte en mijn wijnzintuigen prikkelde.

Hoogtepunt van de opleiding was de studiereis naar Bourgogne en Champagne, waar nog meer mooie ontmoetingen volgden. Verdiepende contacten met andere studenten, prachtige, zeer leerzame kennismaking met bevlogen wijnmakers: Amaury Devillard in Mercurey, Jean-Louis Féry en zijn moeder van Jean Féry et fils in Echevronne, Gregory Patriat van Jean-Claude Boisset in Nuits-Saint-Georges. Tijdens deze reis leerde ik dat iedere goede wijn begint met goed fruit en dat kelderprecisie heel belangrijk is. Je kunt geen grote wijn maken als je niet in elk stadium van het proces, zowel in de wijngaard als in de wijnkelder, elk detail met uiterste precisie behandelt. Wijn is de optelsom van zeer veel details.

Een reis met een ‘grande finale’. Het bezoek aan Louis Roederer  en de kennismaking met Jean Baptiste Lécaillon was – en dan druk ik nog voorzichtig uit – uitermate indrukwekkend. Een onvergetelijk, tot in de puntjes en onberispelijk georganiseerd bezoek met een proeverij van de vins clairs én het magnifieke eindproduct. Als complete verrassing volgde een diner op een sprookjeslocatie: het privébezit van de familie Roederer in hartje Reims. Een diner waarin fijne spijzen vergezeld gingen met de allermooiste champagnes: Cristal 2009; Cristal 2002; Louis Roederer Vintage 1993; Cristal Rosé 2009. Een extreem gelukkig huwelijk tussen wijn en spijs. Alles klopte! Een memorabele ervaring onder het label une experience qu’on a qu’une fois dans sa vie.

Het is me gelukt. Het diploma ligt inmiddels krakend vers in mijn handen. Ik ben er trots op. Trots en dankbaar voor wat het mij tot nu toe gebracht heeft.

Ik weet veel over wijn, meer dan de gemiddelde Nederlander, maar niet alles. Kun je alles over wijn weten? Nee, dat kan niet en dat maakt wijn nou juist zo interessant. Elke fles wijn kent zijn eigen verhaal: de verschillen in jaargang, in terroir, in opvoeding, in wijnmaker. Er zijn zoveel bedreigingen en factoren die meespelen: klimaatverandering, een vernietigende hagelbui, harde wind, vorst als je het niet meer verwacht, temperatuurverschillen, bodem, droogte en natheid,  schimmels, enge ziektes.

Ik weet inmiddels veel, maar eigenlijk weet ik nog helemaal niets. Het diploma is er, maar ik ben nog lang niet klaar. Aan het eind gekomen van een traject dat direct ook het begin is. In het beloofde wijnland is er nooit iets klaar: bij het bottelen van iedere fles wijn is de aanzet naar een volgende oogst alweer gemaakt. Wijnstudie is niet anders: het diploma is binnen, maar nu begint het pas.

Voorzitter van het bestuur van de Wijnacademie Frank Jacobs wist het haarfijn te omschrijven tijdens de feestelijke diplomauitreiking in Hotel Keizer Karel V in Utrecht. Het behalen van het diploma vinoloog van de Wijnacademie is als het behalen van het rijbewijs. Je kunt iets, je hebt iets geleerd, maar de echte praktijkervaring, het écht goed rijden, leer je pas in de jaren daarna door het maken van kilometers.

Ik kan niet wachten om die vineuze roadtrip te gaan maken!