Tussen Noordzee en Méditerranée

Tijdens een wijnreis Bourgogne en Champagne maakt een groep vinologen-in-opleiding nader kennis met wijnjournalist Gert Crum. Ik ben één van die gelukkigen. Zijn charisma en het nog altijd zeer beeldende college van enige maanden geleden is mijn geheugen binnengedrongen als de wortels van een wijnstok in de kalkbodem van Bourgogne, is in mijn brein opgezogen als water in de krijtpuisten van Champagne. Ik hing aan zijn deskundige, boeiend verhalende lippen tijdens het mobiel college in de bus. Bourgogne was het decor voor een boek van formaat dat eerder van zijn hand verscheen: La Domaine de la Romanée-Conti. Een prachtig boek, en – zo beloofde Gert ons plechtig – er was een nieuw werk in voorbereiding. Eveneens een lijvig boek, boordevol mooie informatie over champagne.

Flux de paroles

Het voorwerk was in ieder geval grondig: de wijnschrijver wekte de indruk elke centimeter van dit gebied te kennen, getuige het feit dat hij in de dorpsstraten van rustieke wijndorpjes in de enig levende ziel op straat nog een wijnboer herkende. En die wijnboer zwaaide dan ook nog terug! Hoe dan ook, ik keek vol verwachting uit naar een soort Grote Crum der Champagnes. Want hoe ijverig ik ook had genotuleerd tijdens de rondrit door Champagne om de flux de paroles proberen vast te houden, na enige maanden waren de zo noest genoteerde wetenswaardigheden tijdens de busrit over hobbelige D-weggetjes verworden tot moeilijk leesbare, kriebelige kattenbelletjes.

Champagne Louis Roederer

Vooral het bezoek aan Champagne Louis Roederer was – en dan druk ik nog voorzichtig uit – uitermate indrukwekkend. Een onvergetelijk, tot in de puntjes en onberispelijk georganiseerd bezoek met een proeverij van de vins clairs én het magnifieke eindproduct. Als complete verrassing volgde een diner op een sprookjeslocatie: het privébezit van de familie Roederer in hartje Reims. Een diner waarin fijne spijzen vergezeld gingen met de allermooiste champagnes: Cristal 2009; Cristal 2002; Louis Roederer Vintage 1993; Cristal Rosé 2009. Een extreem gelukkig huwelijk tussen wijn en spijs. Alles klopte!

We maakten kennis met Jean-Baptiste Lécaillon (directeur-général, chef du vignoble en chef des caves tegelijk!) en Michel Janneau (executive vice-president). Lécaillon liet zich vooral zien in de rol van deskundige onderzoeker en ambachtelijke wijncreateur, als visitekaartje voor de kwaliteitschampagnes van dit huis. Een perfectionist! Jeanneau meer als klassieke Franse charmeur, ambassadeur van de ‘zachte’ kwaliteit en op deze gedenkwaardige dag legde hij zich tijdens het diner vooral toe op het onderhouden van de contacten met het vrouwelijk schoon. Kortom: donderdag 13 april 2017 gaat de boeken in als een memorabele ervaring onder het label une experience qu’on a qu’une fois dans sa vie.

De herinnering blijft

De herinnering aan die magische momenten komt weer helemaal terug bij het openslaan van Champagne – le réveil des terroirs. Mijn voorzichtig bladeren, met fris gewassen handen om de maagdelijk glanzende bladzijden niet te bezoedelen,  wordt tevens door de wijnkater des huizes opgemerkt. Hij is dol op wijnboeken, is mijn trouwe wijnstudiebegeleider en belooft dat hij het boek met respect zal betreden. Wanneer ik eindelijk aan de beurt ben en het boek aan een eerste inspectie onderwerp, ontsnapt tegelijkertijd een zuchtje weemoed…

Dit is een boek dat je óf zult aanschaffen voor een bijzondere gelegenheid óf juist als impulsaankoop koopt, omdat de omslagfoto je direct betovert.

Beide gevoelens zijn op mij van toepassing. De eerste blik op het boek, de uitnodigende fijne mousse in het champagneglas met de weerspiegeling van de kathedraal van Reims, is magisch en maakt nieuwsgierig, maar tegelijkertijd weet je dat dit boek niet zo maar een gidsje over wijn is. Dit enorme boekwerk, de champagnebijbel onder de champagneboeken, is beslist geen niemendallerig gidsje, geen prul of goedkope ramsj. Het is iets bijzonders. De aanschaf van een dergelijk boek verdient juist een mooie of bijzondere gelegenheid. Een memorabel moment dat altijd onlosmakelijk met het boek verbonden zal zijn; een moment waarover je later opschept tegen de kleinkinderen en het boek als tastbaar bewijs kan tonen.

Sour grapes

Dat mooie moment of die bijzondere gelegenheid deed zich helaas niet direct voor. Mijn verjaardag leek nog ver weg te zijn, in de laatste maand van dit jaar. Zo lang kon ik niet wachten. Een andere geschikte gelegenheid diende zich aan: een cadeau voor het diploma vinoloog wellicht? Als kroon op het intensieve jaar leren? Een zeer nobele gedachte en een dergelijke beloning had uiteraard toepasselijk geweest. Echter, één cruciale fout bij het proeftechnisch gedeelte, door de verschrikkelijke twijfel die mij overviel, kostte mij die kroon. Deze twijfel openbaarde zich ongelukkigerwijs ook nog bij de allereerste (mousserende) wijn in het glas en deed de zo zorgvuldig opgebouwde kennis ineenstorten als onhandig opgestapelde champagneflessen. Hoewel docent Robert Handjes nog zo gehamerd had op de juiste aanpak en ik veel van hem geleerd had over (de juiste) keuzes maken en trouw blijven aan wat je waarneemt, bleef ik maar twijfelen, wijzigde ik mijn keuze tot twee keer toe en nam uiteindelijk de verkeerde beslissing. Een vergissing die mij het diploma kostte, nét te veel getwijfeld en het verkeerde hokje gekleurd. Een vergissing met een zure en enigszins bittere nasmaak. Sour grapes…

En garde

Wat mij echter wel aan het denken zette, was waarom ik zo twijfelde. Ik kon maar een ding bedenken: blijkbaar ontbrak het mij aan kennis, er was een lacune in het organoleptisch centrum. Ergens, op het traject tussen mond en brein stond een wissel verkeerd. Het deed wel een beetje pijn. Immers, in de ruim 50 jaar op deze aarde was ik behalve voor mijn rijexamen nog nooit ergens voor gezakt. Ineens was het volkomen helder: ik moest aan de slag met champagne. Andere en nieuwe kennis tot mij nemen. En toen liet de uitgever ook nog weten dat de voorraad boeken tanende was. Het was onverdraaglijk om de aankoop nog enkele maanden uit te stellen, wetende dat ik dan achter het net zou kunnen vissen. Wat nou wachten op je verjaardag, een of ander gewichtig moment, een feestje, wachten met kennis verzamelen? En garde!

Geen dorre encyclopedie

Dolblij ben ik met het indrukwekkende boekwerk dat inmiddels mijn schoot bezwaart. Mijn bestelling heb ik laten bezorgen bij Welkoop in het buurdorp. Vond ik wel passend: de lekker groene, landelijke en no nonsense-uitstraling van deze keten in schril contrast met de chique blingbling-zweem die om champagne hangt. Verscholen tussen nestkastjes, bladblazers en het zelf-jam-maken-schap, dook het pakket op. Het knulletje achter de balie had geen idee wat voor moois hij over de toonbank schoof. Nadeel van deze bestelmethode was dat een persoonlijke boodschap van de wijnschrijver ontbrak…

Het is nogal lijvig, dit meesterwerk. De sportschool is overbodig: ruim 2 kilogram en 500 bladzijden oefenen een constante druk op de bovenbeenspieren uit. Kaartenfreaks zoals ik komen volledig aan hun trekken: mooie, overzichtelijke detailkaarten van de lieux-dits per cru (=gemeente) geven inzicht in de situatie ter plekke. Ook de vormgeving is prachtig: een fijn lettertype. De prachtige en treffende foto’s van Jan Bartelsman zijn een lust voor het oog en de unieke tekeningen van Cees Nouwens zijn zeker van toegevoegde waarde. Dit is beslist geen dorre encyclopedie, maar een kijk- en bladerboek en tegelijkertijd een studieboek van formaat. Het is tevens reisboek, restaurantgids, atlas, geschiedenisboek en uiteraard verplicht voer voor wijnstudenten, maar zeker ook voor amateurs die alles over champagne willen weten.

Relatiebeheer

Zelfs mijn gekriebel in het notitieboekje van april komt weer wat tot leven. Ik herken de steekwoorden en lees nu het uitgebreide verhaal erachter. Crum schrijft helder en doeltreffend, met oog voor historie, geologie, biologie, cultuur, politiek, oenologie; met gevoel voor taal, journalistiek en detail. Hij neemt je mee op reis door Champagne, zoals hij mij werkelijk mee op reis nam in april. Uit alles blijkt dat hij niet te vroeg geoogst heeft: elke zin, elk hoofdstuk is weloverwogen. Bij het tot stand komen van dit boek is enorm veel werk verzet. Niet alleen door geschreven bronnen te raadplegen, maar vooral ook door het opbouwen van een relatie met de producenten ter plaatse. Het is mooi dat niet alleen de grote champagnehuizen aan bod komen, maar er tevens aandacht is voor kleine producenten en terroirchampagne.

Is dit een boek van louter lof of valt er ook een kritische noot te noteren? Lastig, want ik was al fan van docent en schrijver Crum. Dat hij een selectie heeft moeten maken in de keuze voor producenten, soit. Champagne is nu eenmaal complex en zal immer tot de verbeelding blijven spreken. Je kunt nooit compleet zijn en dat hoeft ook niet. We kunnen onmogelijk alles weten en zouden wij dat wel kunnen, viel er niets meer te ontdekken! Viel er niets meer te leren!

Dit boek maakt nieuwsgierig, het is verslavend voor champagneliefhebbers en het is wellicht een openbaring voor champagnehaters. Gevaarlijk dus. Vooral de bloemrijke proefnotities maken het de lezer niet makkelijk. Na een kleine test (het consumeren van deze proefnotities bij ontbijt, na de lunch of middernacht had hetzelfde resultaat overigens) gingen de receptoren in mijn neus van nieuwsgierigheid kriebelen en kwamen de speekselklieren verwachtingsvol in stelling. Kortom, het verlangen groeit tijdens het lezen. U bent gewaarschuwd!

Een mooi glas champagne erbij, dat is wat het leven glans geeft.Niet alleen in de decembermaand, maar altijd. Als aperitief of bij het diner. Champagne – le réveil des terroirs wijst ons immers de weg! Bij ieder hoofdstuk een mooie champagne kiezen, mijn organoleptisch vermogen trainen.

Santé op een prachtig boek. Zonder handtekening van de meester. Dat is niet erg. Zijn leerzame lessen en de bijzondere ervaringen in Champagne en met champagne hebben zijn handtekening al in mijn geheugen opgetekend…