Tussen Noordzee en Méditerranée

“Ik gao nooit meer weg hier
‘k gao hier nooit meer vort
Ik gao nooit meer weg hier
geleuf niet dat dat wordt
Nooit meer weg hier
Blief der bliede van”

“Woar ik hiel dichtbij de reden van mien leben kan. Dat kan allennig hier, allenig hier op t platteland”

Het hart geraakt

Drie jaar geleden verhuisde ik van Leeuwarden naar IJhorst, op de grens van Overijssel en Drenthe. Een ieniemienie riviertje – de Reest – vormt er de grens tussen beide provincies. Vrijwel direct na het uitpakken van de huisraad, ontdekte ik dat er op nog geen 4 kilometer afstand van mijn huis op serieuze wijze kwaliteitswijn gemaakt werd en kon ik niet anders dan ermee kennismaken. Er volgde een ontmoeting met de nuchtere én tegelijkertijd gepassioneerde familie Huisman van Wijngoed De Reestlandhoeve. Een kennismaking die het hart raakte en mijn wijnzintuigen prikkelde.

Reestlandhoeve

De Reestlandhoeve produceert Nederlandse wijn op de grens van Overijssel en Drenthe. De wijngaard heeft een oppervlakte van 3 ha: beplant met de druivenrassen johanniter, solaris, regent en muscat bleu. Het terroir is interessant en bijzonder: oerijzerhoudende zandgrond met een goede drainage in het langgerekte (lintbebouwing) buurtschap Westerhuizingerveld. Een prachtig open landschap tussen bos en Reest: lange rechte wegen, met lange onverharde zandpaden die de weilanden doorsnijden, eenpersoonsweggetjes omzoomd met berken en eiken. Hier en daar een toefje bos dat in het weiland opduikt. Schuilplaats voor reeën, die ik overigens regelmatig door de weilanden rond de Reestlandhoeve zie rennen.

Dit gebied is in de jaren dertig van de vorige eeuw ontgonnen.  Vóór die tijd was het allemaal heideveld. Op de slechtste grond is het Staphorster bos geplant: met je rug naar de wijngaard zie je dit bos aan de horizon opdoemen. Ik houd van dit landschap: de koeien en schapen, de akkers met granen en mais, roffelende spechten in dode bomen, ooievaars en reigers, reeën en andere bijzondere dieren (dassen!).

• 

Druiven plukken

Toen ik 18 was, wilde ik niets liever dan druiven plukken in Frankrijk. Het is er toen nooit van gekomen. Vanaf twee keer 18 jaar klooide ik inmiddels wel wat aan met de oogst van gemiddeld drie tot vier wijnstokken (ook van het ras regent) in mijn (stads)tuin. De romantiek van de ondraaglijke rugpijn van het bukken, de verzengend hete zon en het afzien aan lange rijke lunchtafels moest ik natuurlijk ontberen. Mijn druivenoogst was al voorbij voordat ik goed en wel begonnen was. De zon liet het meestal afweten en met slechts één plukker en een assistent aan een lange lunchtafel aanschuiven, grensde aan overdreven en belachelijk.

Uiteindelijk heeft het drie keer 18 jaar geduurd om mijn wijnplukromantiek in de praktijk te realiseren en serieus druiven te gaan plukken. Bizar genoeg lag mijn geluk op een steenworp afstand en hoefde ik niet eens naar Frankrijk af te reizen: in mijn ‘achtertuin’ hing een prachtige oogst van de regentdruif op mij te wachten bij de Reestlandhoeve. Immers, als ‘vriend van de wijngaard’ en wijnstokleaser is het mogelijk om mee te helpen met de druivenoogst. En niet alleen voor jouw eigen stokken uiteraard. Ook de andere druiven willen graag wijn worden!

Het argument van de verzengend hete zon blijkt tegenwoordig ook in Nederland te bestaan: de temperatuur in Overijssel kan ook aan het einde van de zomer nog flink oplopen. Voordeel is echter dat er van ondraaglijke rugpijn geen sprake is: in Balkbrug hangen de druiven op ergonomisch verantwoorde hoogte. En ja, aan de lange lunchtafel, à la hollandaise (mét verse pompoen-, tomaten- of courgettesoep uit de groentetuin van de Reestlandhoeve), is het na enkele uren noeste arbeid goed aanschuiven. Het maakte de wijnboerin in mij wakker!

• 

Een beetje wijnboerin

In de meest saaie maanden van het jaar, misschien wel de saaiste-der-saaiste maanden, gloort er een sprankje lente aan de grauwe horizon. Een uniek kijkje achter de schermen, waarvoor je niet naar het buitenland hoeft! De Reestlandhoeve biedt de mogelijkheid om zelf een beetje wijnboer (m/v) te zijn. Met een wijnstokkenleasecertificaat ben je voor een bepaalde periode bezitter van 10 wijnstokken of een veelvoud hiervan. Je ontvangt per 10 wijnstokken 12 flessen wijn naar keuze van de nieuwe oogst. De Reestlandhoeve betrekt je op deze manier bij het bedrijf. En dat voelt goed. Naast de uitnodiging voor de wijnoogst, mag je ook meedenken over en proeven van de ruwe wijnen uit het vat. Alsof je zelf wijnboer bent.

Van druiven naar wijn

Nadat de druiven zijn geplukt, start de transformatie van druiven naar wijn. Niet bij de Reestlandhoeve zelf: de druiven van de Reestlandhoeve gaan naar Neerlands Wijnmakerij van Roelof en Ilse Visscher te Bentelo. In Nederland zijn veel wijnbouwers met relatief kleine wijngaarden. Het investeren in een eigen wijnmakerij is met een oppervlakte van 3 ha niet rendabel. Dan is het fijn om te kunnen samenwerken met Neerlands Wijnmakerij. Roelof en Ilse Visscher maken wijn voor zo’n 30 wijnboeren en produceren – op voorspraak van de wijnboer – jaarlijks ongeveer 120 verschillende wijnen. De Reestlandhoeve is een van de grotere producenten.

De Reestlandhoeve bepaalt, Neerlands wijnmakerij voert het verzoek uit. Uiteraard in goed overleg. Tijdens het vinificatieproces zijn er voor de wijnboeren diverse momenten om de wijnen door te proeven. Goed fruit is van cruciaal belang. Roelof Visscher is er helder over: van slechte, onrijpe druiven kun je geen fatsoenlijke, kwalitatief goede wijn maken. Stop je er rommel in, dan komt er rommel uit!

Proeven uit het vat 

Het is uniek dat je als ‘wijnboer’ van 10 stokken, meegenomen wordt in het hele proces. Bij de oogst kun je met eigen ogen de kwaliteit van het fruit aanschouwen. Zijn de trossen aangetast door meeldauw? Heeft de suzukifruitvlieg toegeslagen en gaatjes geboord in de schillen van de muscat bleu? Dat kun je zelf vrij gemakkelijk zien en die trossen belanden dus niet in de plukemmer.

De rijpheid van druif kun je echter vanaf de buitenkant niet zien. Daarvoor moet je vertrouwen hebben in de wijnboer. Zijn er voldoende suikers opgebouwd in de druiven? Zijn de geur- en smaakaroma’s al tot volle ontplooiing gekomen? Vooral na warm en zonnig weer, kunnen de druiven snel suikerrijp zijn, maar dat loopt niet altijd samen met de fenolische rijpheid van de druiven. Starten met de oogst geeft druiven die nog te bitter en aromatisch onrijp zijn. Wachten met de oogsten kan betekenen dat de druiven nog meer suiker opbouwen en dat de zuren afnemen. Dat leidt tot wijnen met onvoldoende frisheid en veel alcohol.

Is het romantiek of keiharde realiteit? De besluiten die een wijnboer moet nemen, zijn soms taai en lastig. En daarbij maakt het niet uit of je wijnboert in Frankrijk of Nederland. De weersomstandigheden regeren, die kun je helaas niet beïnvloeden. De beslissing die de wijnboer uiteindelijk neemt, is nooit meer terug te draaien. Dan is het aan wijnboer en wijnmaker om te dealen met het materiaal, creatief te zijn met wat de natuur aanbiedt en beperkingen om te buigen naar kansen.

Wijnjaar 2019

Een kleine terugblik op het wijnjaar 2019 in Balkbrug. Nog diep in het voorjaar was er risico op nachtvorst. Begin april was het zó koud dat er beregend moest worden en een dun laagje ijs om de knoppen zorgde voor bescherming tegen de nachtvorst. Daarna volgde een zomer met onwaarschijnlijk hete dagen, waarbij zelfs zonnebrand in de druiven is opgelopen, maar ook een zomer waarbij het soms kil en weinig zomers aanvoelde. Bizar is dat een potentieel vernietigende hagelbui op het moment dat de trossen in volle glorie aan de wijnstok hingen, slechts een paar honderd meter verderop viel. Medio september besloot de Reestlandhoeve om, vanwege hoge nachttemperaturen in combinatie met regenachtig weer en daardoor beginnende grijze rot, te gaan oogsten. De kwaliteit van de druiven was goed. Qua opbrengst iets minder dan in 2018, maar dat is te verklaren door de enorme oogst in dat jaar. Langer wachten met het plukken van de druiven was geen optie.

Vooruitblik op de wijnen van de oogst 2019

Roelof Visscher neemt ons, samen met wijnboer John en zijn zoon Bas mee in het heilige der heiligen: de wijnmakerij. We zien de ontsteler (de steeltjes van de druiven vergisten bij voorkeur niet mee, omdat deze veel tannine bevatten) en het speciale vat waarin de regentdruiven van de Reestlandhoeve fermenteren.

Het hele proces, de vinificatie van zowel wit, rosé als rode wijn, komt naar voren. De meeste witte wijn vergist in roestvrijstalen, temperatuur-gecontroleerde tanks. De wijn blijft zo lang als mogelijk sur lie, op de droesem: een laag van gisten. Een tamelijk ongrijpbaar begrip. Hoe ziet dat eruit? Roelof tapt een glas ‘droesem’ af (de zwaardere deeltjes gist zijn naar de bodem van de tank gezakt) en laat het glas rondgaan. Heel bijzonder om dit eens te ruiken.

In de ‘echte’ wijnkelder, liggen de vaten rode en witte wijn die rijpen op hout: barriques van 225/228 liter. Roelof geeft een heldere uitleg over het de gebruikte vaten, de herkomst (Amerikaans eiken, Frans of Sloveens eiken), de prijs en de invloed van het vat op de wijn.

Twee opvallende grotere vaten hebben een prominente en niet te missen plaats in de kelder: ze bevatten de Reestlander Rood Barrique Ballade 2018 en 2019.

Aan de slag: de witte wijnen

Direct is er verwarring onder de proevers, ook bij mij. Het uiterlijk van wijn 1 is zeer bleekgeel. Bijna kleurloos zelfs. Echter, de geur verraadt dat dit beslist geen witte wijn is. We ruiken aardbeitjes, bessen en een lichte kruidigheid: dit lijkt wat op rosé, maar zonder het bekende roze blosje. Het is een blanc de noir van de regentdruif. Een bewust gemaakte blanc de noir. En, omdat de regent nu eenmaal al na lichte kneuzing kleur afgeeft, is  – ondanks zachte persing – de wijn ontdaan van het roze blosje door middel van actieve koolstof. Nog onbekend is wat de uiteindelijke bestemming is van deze wijn: een blend met andere, witte druiven solaris en johanniter? Ik vind hem solo ook al mooi, in de wetenschap dat hij nog een paar maanden heeft voor de finishing touch. De wijn heeft goede zuren (een halve gram zuur is eruit gehaald), is strakdroog, prikkelt iets op de tong (koolzuur dat is vrijgekomen tijdens de vergisting).

Wijn 2 heeft een flinterdun blosje en is ook een blanc de noir van de regent. Deze is op dezelfde wijze gemaakt als wijn 1, maar is veel zuurder. En weer is er verwarring: dit is veel te zuur! Wilma stelt de proevers gerust. Het plan met deze stille wijn is om de méthode traditionelle toe te passen: de tweede vergisting op fles (zoals cava, sekt, champagne, crémant). Door toevoeging van een mengsel van suiker en gist (liqueur de tirage) aan de stille wijn ontstaat opnieuw vergisting. Bij het gisten ontstaat koolzuurgas. Omdat de wijn in de afgesloten fles zit, kan het koolzuurgas bij deze tweede gisting niet ontsnappen en blijft in de fles: de feestelijke belletjes! Ik ben heel benieuwd naar het eindresultaat!

Wijn 3 is een witte wijn van de johanniter. De wijn heeft, in tegenstelling tot de jaargang 2018, mooie frisse zuren. In 2018 was deze wijn relatief zoet door het warme jaar. De wijn is nog troebel en ongefilterd. Er is een gist gebruikt die een afgeleide is van een wilde gist. De wijn is bleekgeel, met een zweem groen. De johanniterdruif is herkenbaar: bloesem, kruisbes, appel. De wijn heeft veel zuren, met in de afdronk een prettig bittertje. Niet iedereen bij mij aan de proeftafel vindt deze wijn aantrekkelijk, voornamelijk vanwege de hoge zuren. Uiteraard heeft de wijn nog een paar maanden om in balans te komen, maar dit kan een heel aangename, droge wijn worden: solo of in een blend met de solaris.

Wijn 4 is een witte wijn van de johanniter. De druiven zijn vergist met een andere gist dan wijn 3: een rieslinggist. De wijn is gefilterd en is in principe klaar voor botteling. De wijn geurt naar bloemen en fris wit fruit, maar heeft nog even nodig. In de geur komt ook een vleug zuur naar voren, welke niet in de wijn thuishoort. Moet dus echt nog even de tijd krijgen om zich te ontwikkelen. De frisse citrussmaak van de johanniter komt goed naar voren. Het gebruik van de rieslinggist geeft de wijn een ander karakter dan wijn 3: rijker en fruitiger. Is beduidend minder zoet dan de vorige jaargang: veel spannender!

Wijn 5 is een witte wijn van de solaris. Zowel in geur en smaak heeft de wijn iets rokerigs. Een van de proevers vindt dat de wijn naar biest (de eerste melk die een koe geeft na de geboorte van een kalfje) ruikt. Ik ken die geur niet (nog niet genoeg plattelandservaring) , maar wat leuk dat iemand een geur in wijn een naam weet te geven. De wijn heeft het rijke ronde zoetje dat de solaris veelal geeft, maar daar tegenover staan de mooie zuren. Heeft nog even tijd nodig. Ik ben benieuwd of deze wijn in een cuvée komt met de johanniter of de blanc de noir.

Wijn 6 is troebel, licht tranend en lichtgeel. Een behoorlijk stuivende geur, waarin de houttonen sterk naar voren komen. Dit is ook een wijn van solaris, maar nu met een houtopvoeding op barriques. De tijd moet zeer zeker zijn werk nog doen, maar de goede zuren in de wijn lenen zich uitstekend voor opvoeding op hout en het ontwikkelen van complexiteit. Vanilletonen (vanwege het hout) en geur van geel fruit. Dit kan een aantrekkelijke, gastronomisch inzetbare wijn worden. Een spannend glas! De factor tijd zal de scherpe randjes polijsten. De Reestlander Wit Barrique 2018 won een gouden medaille op de wijnkeuring AWC Vienna. Deze wijn vind ik in potentie beter: gaat de Reestlandhoeve voor diamant wellicht?

Het vervolg: de rode wijnen

Wijn 7 is gemaakt van de regent van de afgelopen oogst. Diep paarsrood, piepjong, nog lang niet klaar (wijn van deze druif heeft écht een tijd nodig om enigszins drinkbaar te worden), dus nog stroeve tannines. De geur is al wel aantrekkelijk en onmiskenbaar regent: zwart fruit als braam. kersen en een toefje kruidnagel. Nog wel groene tonen en iets medicinaals. Kan wel een mooi glas worden.

Wijn 8 is een wijn van de regent die ik hielp oogsten in 2018. De wijn is paarsrood en minder groen in geur en al veel zachter na een jaar rijping. Het zwarte fruit komt mooi naar voren, de grote vaten hebben subtiel hun houtinvloed afgegeven. Een beetje ‘boerse’ wijn, met kruidigheid, tonen van leer en teer en een klein stalluchtje. Dat weet niet iedereen te waarderen, maar ik vind dat zeer aantrekkelijk. Een perfect imperfection. Het druivenras regent is nu eenmaal geen allemansvriend. Wellicht is dat juist de reden waarom ik deze wijn omarm. De tannines zijn niet streng, maar wel nadrukkelijk aanwezig. Een krachtige wijn, met veel concentratie.

Wijn 9 is gemaakt van de muscat bleu die is geoogst in 2019. De basiswijn is versterkt met een wijnalcohol tot een portachtige wijn met een alcoholpercentage van 19%. De wijnalcohol wordt gestookt uit de schillen en pitten van de druiven die het jaar daarvoor zijn vergist. Dat is mooi, want daardoor smaakt de wijn louter naar muscat bleu. Deze wijn is nog piepjong, de alcohol knalt er prominent bovenuit en de muskaatgeur is daardoor bijna bedwelmend. Nog even met rust laten en geduld hebben, maar dan…

Finale

Wijn 10 is eenzelfde versterkte wijn van muscat bleu, maar van de oogst 2017. De wijn heeft twee jaar op hout gelegen en heeft zich ontwikkeld tot een zachte, weelderige en fluwelen wijn. De aroma’s van de muskaat en rozen zijn volop aanwezig. Een prachtig glas bij een dessert. Ook fijn om te drinken als je het koud hebt en om langzaam van te nippen bij de haard: hartverwarmend. Deze wijn is zo goed als klaar. Het is een originele wijn, waarmee de Reestlandhoeve zich onderscheidt.

Met deze wijn besluiten we de vatproeverij van de Reestlandhoeve. Een prachtige finale van een interessant inkijkje in de wijnmakerij. Santé op mooie streekproducten uit het Reestdal. Santé op het mooie wijnjaar 2019: een jaar dat zich typeert door frissere, drogere wijnen. Het jaar 2019 is daarmee vele malen interessanter dan 2018. Santé op de leerzame dag en de geslaagde samenwerking tussen wijnboer en wijnmakerij!

Dat kan allennig hier, allennig hier op ’t platteland