Er is een tweede liefde in mijn leven gekomen. Volkomen onverwacht en onvoorstelbaar snel. Niet dat ik ben uitgekeken op mijn huidige vriend Provence. Au contraire, ik blijf hem heus trouw, mijn leven lang.
Soms gebeurt er iets onverwachts in je leven. Immers, de mooiste contacten ontstaan altijd op een moment wanneer je niet actief op zoek bent. Het overkomt je. Verliefd worden doe je met je hart. Amor schiet lukraak wat pijlen van verleiding uit zijn boog, je staat toevallig in op de juiste plaats en wordt vol geraakt. Razendsnel verspreidt het liefdesgif zich door je hele lijf en je bent weerloos. Niet erg: het mooiste van verleiding is om eraan toe te geven! En dat deed ik!
Un primo appuntamento
Geheel in stijl word ik naar mijn eerste afspraak met jou gereden. Ik krijg je niet zo maar: de ochtendspits in Milaan is taai. Het kost een dik uur om de Fiat 500 door het hotsknotsverkeer en de kakafonie van autogeluiden te manoevreren. Wat ben ik blij dat ik dit avontuur niet helemaal met mijzelf ben aangegaan. Enorm verwend met – vergeleken bij het grootstedelijke verkeer – de zeer relaxte dagelijkse verplaatsing van huis naar werk in het noorden van Nederland. Gelukkig heeft de chauffeur (tevens zoon) in kwestie er ruim een half jaar Milaanervaring opzitten en stoort zich totaal niet aan deze dagelijkse commedia dell’arte, een toneelspel op wielen. Improvisatietheater: elke dag weer een verrassing welk haantje de hoofdrol speelt. Onbegrijpelijk, het is februari maar het klamme zweet gutst in ruime mate uit mijn plattelandsporiën. Ik kan dan ook niet anders dan het laten gebeuren, te ontspannen en mij weerloos laten meevoeren.
Eenmaal de stad uit, volgen landschappelijk saaie kilometers door de Po-vlakte: twee uur snelweg, rechttoe rechtaan. Een uitgelezen kans voor twee uur geografiecollege door zoonlief. Bij Alba verlaten we de snelweg en priemt het grillige silhouet van de Alpen dat zich aan de horizon vertoont, zich vast op het netvlies. Opeens zijn ze er, de bergen. De toppen besneeuwd. En ook het landschap dichterbij verandert, wordt heuvelig, soms pittig stijl. De weggetjes worden smaller.
De chauffeur heeft gekozen voor een route die volgens google maps “wegen bevat voor beperkt verkeer of privéwegen”. Ik mag niet klagen, wil zelf niet rijden en moet vooral genieten, zo wordt me vanaf de linkerkant toegefluisterd als we inderdaad een steile, stenige en bochtige weg indraaien met een groot bord strada privata erbij. Ik probeer de Hollandse regeltjescultuur los te laten, maar ben stiekem toch een beetje opgelucht als het binnendoortje gewoon weer op de doorgaande weg uitkomt.
Kale wijnstokken
Jouw uiterlijk is sober op 27 februari 2019 en bovendien ben je spaarzaam gekleed. Tamelijk naakt zelfs. Geen weelderig groene jurk, geen make-up of sieraden. Je bent ontdaan van alle details. Confronterend naakt. Puur. Het is de voorjaarszon die jouw schoonheid beschijnt en jouw innerlijke structuur in het volle licht zet: de schoonheid van kale wijnstokken.
Piemonte
Natuurlijk weet ik van jouw bestaan. Je bent openbaar bezit en jouw profiel is aantrekkelijk. Het is duidelijk dat ik niet de enige ben die interesse in jou heeft. Je bent een soort ‘openbaar kunstbezit’ sinds de UNESCO in 2014 jouw aantrekkelijke wijnlandschap uitriep tot Werelderfgoed.
Het wijngaardlandschap van Piemonte bestaat uit vijf verschillende wijngebieden (Langa del Barolo, heuvels van Barbaresco, Nizza Monferatto en Barbera, Canelli en Asti Spumante en Monferatto) en het Kasteel van Cavour. Het ligt in het zuidelijke deel van Piemonte, tussen de rivier de Po en de Ligurische Apennijnen.
Azienda Agricole Conterno Fantino
Met elke meter die we rijden, word ik verliefder. Wat is het hier ongelofelijk mooi: ik wil overal stoppen! Helaas is ‘overal stoppen’ geen optie in een – heel Hollands – strak weggezet tijdsschema inclusief Milanese ochtendspits. We hebben namelijk een afspraak bij Azienda Agricola Conterno Fantino in Monforte d’Alba. Een kwartier te vroeg arriveren is zeker geen optie, maar veel later voelt toch ook niet goed.
Geen toeval trouwens dat ik juist deze producent wil bezoeken. Al in Nederland was ik aangenaam verrast door de fijne Dolcetto die ze er maken (met dank aan Les Généreux en Wijnhof Ommen in het bijzonder). Conterno Fantino maakt werkelijk een prachtige wijn van deze druif. Reden genoeg om een bezoek te arrangeren om ook met de andere wijnen van deze producent kennis te maken.
Serene stilte
De kerkklok van Monforte d’Alba beiert obligaat elf keer. Er is nauwelijks verkeer, de sfeer is sereen, alsof de tijd even stilstaat. Langhe is als oenotoeristische bestemming erg in trek, maar vandaag even niet. Het is zo ongelofelijk stil, dat we twijfelen of we het juiste adres gevonden hebben. Waar zijn alle Barolo-gekken? Is onze e-mailafspraak wel goed doorgekomen? Ik had immers alles uit handen gegeven aan zoonlief, ook het secretariële werk…
“Bon giorno”, klinkt het enthousiast door de luidspreker bij het toegangshek, “kom verder”! We worden verwacht én hartelijk welkom geheten als we de Fiat geparkeerd hebben. Mille scuse, zegt Claudio Botto. Hij is druk bezig in de kelder, dus geen chique en gelikte excursie, maar een onderbreking van de dagelijkse werkzaamheden, getuige ook de werkkleding. Wijn maken staat hier centraal en zo hoort het ook! Echter, van gehaastheid of ongeduld is totaal geen sprake!
Familiebedrijf
Azienda agricola Conterno Fantino werd in 1982 opgericht door Claudio Conterno en Guido Fantino. Het bedrijf bezit 27 hectares wijngaard en produceert ongeveer 150.000 flessen per jaar. Wijnen gemaakt van nebbiolo, barbera, dolcetto and chardonnay. In de loop der jaren werden steeds meer familieleden betrokken bij het productieproces. Duurzaamheid, het beschermen van biodiversiteit en respect voor de bodem zijn principes die hoog in het vaandel staan in de wijngaard. Uit duurzaamheidsoogpunt maakt het bedrijf sinds 2008 gebruik van diverse technische verbeteringen met het doel om energie te bespraren: zonnepanelen, geothermische verwarming en een systeem om afvalwater te zuiveren, zodat water weer hergebruikt kan worden.
We gaan direct de kelder in, die er onberispelijk uitziet. Zoals dat vaker het geval is bij bevlogen wijnmakers, beschouwt ook Conterno Fantino de wijnen die zij maken als hun eigen kindjes, als lid van de familie. “Il nostro vino è uno di noi“. De wijnen zijn een afspiegeling van het terroir waarin de druiven groeien. Wanneer deze eenmaal zijn geoogst, ontfermt de wijnmaker zich over de nieuweling, zoals je een kind opvoedt: behoedzaam, verstandig en beschermend.
Dat begint al in de wijngaard: er wordt biologisch gewerkt (certificering CCPB), zonder gebruik van kunstmest, maar door middel van groenbemesting. Conterno Fantino werkt biologisch, hoewel niet álles dicht te timmeren en te controleren is. Claudio is realistisch: je weet nooit 100% zeker wat de wind aanvoert uit de wijngaard van de buren.
Er volgt een fijn half uur in de wijnkelder, uiteraard voorzien van een uitgebreide toelichting op de kelderfilosofie van Conterno Fantino.
- Conterno Fantino gebruikt louter ‘eigen’ inheemse gisten, geen commerciële gisten. Er is sprake van spontane vergisting.
- Er wordt behoedzaam gebruik gemaakt van het hout waarin de wijnen ouderen.
- Het gebruik van sulfiet is beperkt.
Panorama
En dan maken we kennis met iets prachtigs: het panoramadak! Vanaf hier hebben we een totaaloverzicht over de regio. Fantastisch! Claudio geeft een zeer gedetailleerde toelichting over de grenzen van het Barologebied dat ons omringt. Geweldig!
Proeflokaal
De tijd die wij op het panoramaterras doorbrengen, geeft Claudio ruimte om voorbereidingen te treffen in het magnifieke proeflokaal. Ook hier kijk je uit over het oogverblinde wijnlandschap. Met een van grote uitzichtvreugde vervulde blik nemen we plaats aan de proeftafel.
DOC Langhe bianco “Prinsipi” 2018
We starten met een lichte witte wijn gemaakt van 85% chardonnay en 15% manzoni bianco (een kruising van riesling x pinot blanc). Chardonnay gedijt hier goed op de kalksteen-klei-zandbodem. Na de oogst (eind augustus) worden de druiven kort vergist op de schillen. Fermentatie in rvs- tanks voor 3 maanden. Geen moeilijke wijn, heerlijk fris, lichtvoetig, slank, maar toch fruitig.
DOC Langhe Chardonnay “Bastia” 2010
Dat chardonnay ook een heel ander karakter kan hebben, openbaart zich in de tweede wijn. De kwaliteit van deze wijn doet denken aan een fraaie Meursault: goudgele kleur, vol en mollig, zonder log te zijn. Deze Bastia Chardonnay wordt gemaakt alsof het een grand cru betreft. Zeer lage rendementen in de wijngaard (kleine productie: 6500 flessen), gisting en rijping 12-14 maanden op kleine eikenhouten fusten en met een groot rijpingspotentieel. Zoonlief geeft duidelijk de voorkeur aan de eerste wijn en vindt de duidelijk waarneembare houtrijpig iets te overheersend, maar ik vind dit werkelijk een heel fijne, gastronomische wijn.
DOC Barbera d’Alba “Vignota” 2017
Een uitbundige wijn met een diepe, volrode kleur. Fruitig aroma van vers rood fruit (bessen en kersen). Fris en krachtig, met veel zuren. Bodem: kalksteen en mergel. De wijngaarden liggen op het zuidoosten en zuidwesten. De druiven worden eind september, begin oktober geoogst. Fermentatie en maceratie op de schillen in roestvrijstalen tanks van 6-8 dagen. De wijn rijpt 10 maanden in oude Frans eiken vaten. Productie: 30.000 flessen per jaar. Ik ben dol op dit druivenras. Heerlijk om zo een glas te drinken, maar de wijn is tevens een goede begeleider van vette gerechten door zijn krachtige zuren.
DOC Langhe Nebbiolo “Ginestrino” 2017
Een rode wijn gemaakt van 100% nebbiolo. Deze wijngaard is gelegen in Monforte d’Alba, de bodem bestaat voornamelijk uit klei. Oogst vrij laat in het jaar, midden oktober. Rijping 10 maanden in oude Frans eiken vaten. Productie: 30.000 flessen per jaar. De geur is fijn: viooltjes, tabak, rijp zwart fruit en de subtiele geur van eikenhoutrijping. De smaak is complex, vrij stevig qua tannine (niet zo streng als jonge Barolo kan zijn) en houdt lang aan. Dit is een prachtige nebbiolo uit Langhe. Alle mooie eigenschappen van de nebbiolo komen naar voren, een soort ‘tweede wijn’, een kleine Barolo.
DOC Langhe Rosso “Mon Pra”2017
Deze wijn is gemaakt van 50% nebbiolo en 50% barbera. Oogst begin – midden oktober. Opvoeding 18 maanden in Frans eiken vaten. De nebbiolo en de barbera wordt apart gevinifieerd en opgevoed en daarna gemengd voor botteling. Productie: 10.000 flessen. Alle mooie eigenschappen van zowel nebbiolo als barbara zijn verenigd in deze wijn. Dit is ‘the best of both worlds”. De mooie tanninestructuur van de nebbiolo, de fijne zuren van de barbera. Een wijn die minder streng is dan een wijn van louter nebbiolo, maar steviger dan een barbera. Prachtig!
En dan is het tijd voor het ‘echte’ werk: drie Barolo’s.
- Barolo ‘Vigna del Gris’
- Barolo ‘Sorì Ginestra’
- Barolo ‘Mosconi’
Alle drie zijn op dezelfde manier opgevoed en zijn afkomstig uit hetzelfde jaar: 2015. We krijgen een opdracht bij het proeven: zijn er verschillen? Die verschillen moeten dus zitten in de wijngaarden zelf: de expositie van de druiven en bodem. Claudio pakt de geografische kaart en de kaart met de wijngaarden erbij. De geograaf van het gezelschap begint te glunderen: eindelijk iets waar hij verstand van heeft!
De wijngaarden Vigna del Gris en Sori Ginestra liggen allebei in de cru Ginestra en liggen hemelsbreed niet meer dan 150-200 meter van elkaar vandaan. Vanuit het proeflokaal zien we de wijngaarden liggen. Het verschil in bodemtype is – omdat de wijnstok nog kaal is- zelfs visueel zichtbaar.
DOCG Barolo ‘Vigna del Gris’ 2015
Cru: Ginestra, 100% nebbiolo
Bodem: 50% zand, 34% silt, 16% klei
Expositie: zuid, zuidoost
Hoogte: 300 – 320 meter
Hellingsgraad: 30%
Plantdichtheid: 4500-500 stokken per hectare
Productie: 6500 flessen
DOCG Barolo ‘Sorì Ginestra’ 2015
Cru: Ginestra, 100% nebbiolo
Bodem: 27% zand, 51% silt, 22% klei
Expositie: zuid
Hoogte: 340 – 360 meter
Hellingsgraad: 30%
Plantdichtheid: 4500/5000 stokken per ha
Productie: 12.500
DOCG Barolo ‘Mosconi’ 2015
Cru: Mosconi, 100% nebbiolo
Bodem: 20% zand, 50% silt, 24% klei
Expositie: zuid
Hoogte: 360 – 380 meter
Hellingsgraad: 30%
Plantdichtheid: 4500/5000 stokken per ha
Productie: 6000 flessen
Het mooi vormgegeven proefnotitieboekje geeft per wijn ook fijne informatie over cru ‘s, gebruikte druivenrassen, leeftijd van de wijngaard, expositie, hoogte, hellingpercentalge, opbrengst, snoei, productie, vinificatiemethode en opvoeding.
Eenmaal thuis word ik geraakt door het mooie poëtische motto dat op de binnenkant van de voorflap in het Italiaans is afgedrukt.
Een vrije vertaling:
Er zijn kunsten en ambachten die van vader op zoon gaan. Door de jaren heen is dat ambacht verrijkt met ervaringen en ideeën van de nieuwe generatie. Dat voelt bijna als een verplicht pad dat gevolgd moet worden. Zoals de wijnstok die elk jaar door de seizoenen reist totdat zijn vruchten – vergelijkbaar, maar nooit hetzelfde – het mozaïek gaan vormen in de zoete herfst van de Langhe.
Een prachtig motto, van een indrukwekkend familiebedrijf, zo aan het begin van een nieuw groeiseizoen. Ik kan het niet laten om wijn mee te nemen en hoop dat zoonlief met een auto terugkeert naar Nederland. Zo niet, dan heeft hij nog een aantal mooie vineuze weken in het vooruitzicht. Met pijn in het hart nemen we afscheid van Claudio Botto en Alda Conterno.
Het is inmiddels lunchtijd. Er is nog steeds weinig reuring in Monforte d’Alba. Sterker nog, er is geen levende ziel op straat. En – zo werd ons al bij Conterno Fantino ingefluisterd – de meeste restaurants profiteren van de carnavalsweek en hebben vakantie. Een kleine verkennende ronde door het bijzonder slaperige dorp levert geen resultaat op: alles is dicht.
Er zit niets anders op dan het geluk elders te beproeven. We gaan alvast richting Dogliani, omdat we de lunch nog een afspraak hebben voor een bezoek aan Poderi Luigi Einaudi.
Dogliani
Ook in Dogliani is het vrij stil, maar na een speurtocht door de smalle straatjes vinden we Osteria Battaglino.
Het restaurant ligt aan een plein dat helemaal niet lijkt op een plein en kijkt uit op een van de vele kerken van het dorp, de enorme Chiesa Parrocchiale dei Santi Quirico e Paolo.
Het lege, ietwat desolate terras van het restaurant, doet vermoeden dat we ongeveer de enige op aarde zijn vandaag. Eenmaal binnen worden we hartelijk ontvangen en blijkt het restaurant aardig gevuld te zijn. De bediening is prettig en er volgen heerlijke amuses. Vooraf neem ik vitello tonato, gevolgd door quaranta tuorli al ragu. Een streekgerecht: handgemaakte Piemontese tajarin (een pasta op basis van 40 eieren) met een ragù van rundvlees. Uiteraard drinken we er een fijn glas Dolcetto bij. Dat moet in Dogliani. Dogliani is onlosmakelijk verbonden met één druif: de dolcetto.
Het dessert is eveneens van grote klasse: zabaglione con torta di nocciola. De zalige zabaglione wordt aan tafel uitgeschonken bij de hazelnotentaart, zo van het vuur af, uit een koperen pan. Je mag zelf weten wanneer het genoeg is…
Ik vergeet bijna om ‘stop’ te zeggen, zo ben ik in gedachten verzonken. Aan de warme zoete stroom herinneringen van de afgelopen uren lijkt maar geen einde te komen. Amor schoot in een keer raak vandaag, een voltreffer, recht in het hart. Bovendien was zijn pijl gevuld met gelukkigmakende wijn. Niet eens een hele ochtend was nodig om mijn hart, keel en maag te veroveren. Het was amore a prima vista!
Azienda Agricola Conterno Fantino – Via Ginestra 1 – 12065 Monforte d’Alba
Tussen Noordzee en Méditerranée 