Tussen Noordzee en Méditerranée

Château Val Joanis ligt goed verstopt aan de zuidkant van de Grand Luberon, zo ongeveer in de driehoek Villelaure – Ansouis – Pertuis. Wanneer je de toegangspoort aan de D973 door bent, slingert de weg nog bijna twee kilometer door het weelderige domein (400 ha): een vallei van wijngaarden, dennenbosjes en olijfbomen. Hier en daar verheft zich een cipres.  Voordat we het wijnheiligdom bereiken, maakt de weg nog een louterend ommetje door de wijngaarden. Een ideale gelegenheid om je te ontdoen van allerlei hinderlijke balast die ongemerkt in je brein is verzameld. Een tochtje door een zalig landschap, door ongerepte en beschermde natuur. Lang genoeg om dagelijkse beslommeringen weg te zuchten. Dit is het landschap van de Pays d’Aigues waar ik ongelofelijk veel van houd…

De lucht is kraakhelder vandaag en komt uit de mooiste tube Provençaals luchtenblauw. Alleen hier heeft de lucht deze kleur. Het is juni, de temperatuur zal vandaag de 30 graden aantikken: het lijkt wel hoog zomer. Maar er klopt iets niet. Alle ingrediënten zijn er, zelfs de geur van gortdroog gras, op smaak gebracht met een bouquet garni van tijm en rozemarijn. En toch, er ontbreekt iets. Een ingrediënt dat vanzelfsprekend onderdeel uitmaakt van de Provençaalse zomer: het kenmerkende, oorverdovende geluid dat de zangcicade produceert. Het monotone repertoire van de zangers van Zuid-Frankrijk: mannenkoor Les Cigales. Zij zingen immers het zomerlied van de Provence (of de Languedoc). Blijkbaar is het nog te vroeg, is het nog niet écht zomer, terwijl het al wel half juni is. Hét tijdstip waarop normaal gesproken de eerste cigales tevoorschijn komen na een lang ondergronds leven. 

Eerste kennismaking

Bijna twintig jaar geleden ontdekte ik Château Val Joanis. Tussen alle lokale wijnen van het campingwinkeltje in Lourmarin was Val Joanis de “Rolls-Royce” van de rosé uit dit gebied. Het merendeel van de wijn werd immers als Vin de Pays op de markt gebracht. De wijn van Château Val Joanis stak echter met kop en schouders boven alle leuke probeersels uit. Natuurlijk volgde een bezoek: niet alleen om de wijn, maar ook om de alom geroemde tuin, geklasseerd als jardin remarquable.

De jaren na dit eerste bezoek leefde ik met de gedachte dat de wijnen niet in Nederland te verkrijgen zouden zijn en bij gelegenheid dronken we deze als we in de regio waren. Tijdens de opleiding van het wijnbrevet ontdekte ik echter dat mijn leraren (Eeuwe en Marjan Nijboer van Bubbles ’n Bites) ook liefhebbers van Val Joanis waren. Groot geluk: zij wisten mij regelmatig te voorzien van de Tradition rosé. En wát een prachtige verrassing tijdens de laatste les, met een persoonlijke boodschap van Gaël Blanchon, commercieel directeur van Château Val Joanis.

Eindelijk terug

Hoog tijd om zelf weer eens een kijkje te nemen en Gaël persoonlijk te ontmoeten en te bedanken. Dat was leuk bedacht, maar mijn vakantie matcht niet helemaal met een fysiek ongemak van zijn kant. Slecht getimed, vinden we beiden, maar hij zorgt voor zeer goede vervanging: Marie-Christine, hoofd administratie en verkoop. Zij ontvangt ons met enthousiasme en de nodige Franse flair. 

Historie

De bastide is, halverwege de 16e eeuw, gebouwd op de resten van een Romeinse villa. Deze plek heette destijds Les Vaux en onder deze naam (iets anders gespeld als Le Vaux) is het landgoed al terug te vinden op een topografische kaart van Cassini (1750).

Château Val Joanis dankt zijn naam aan procureur-generaal Jean de Joannis, secretaris van koning Lodewijk III van Napels, ook hertog van Anjou en graaf van Provence, Forcalquier, Piëmont en Maine. In 1754 werd het landgoed door de koning in leengoed gegeven aan Jean de Joannis. Hij zal er – conform dit feodale stelsel – trouw en politieke steun voor terug hebben moeten geven. Zijn familie behoorde tot de ambtsadel (de adeldom ontleend aan een hoog bestuurlijk ambt (noblesse de robe) van Aix-en-Provence. De naam noblesse de robe is ontleend aan de toga die zij droegen op grond van hun universitaire opleiding. Het is opmerkelijk dat het kasteel de tand des tijds, oorlogen en de Franse revolutie zonder al te veel kleerscheuren heeft doorstaan.

Aan het eind van de jaren ’70 werd het terrein herondekt door een zakenman uit Marseille, Jean Louis Chancel. Hij hield van een goed glas wijn en liet er druivenstokken aanplanten in de zwaar verwaarloosde wijngaarden. Ook besloot hij om de tuinen nieuw leven in te blazen. Zijn vrouw Cécile Chancel onfermde zich over de tuin, en schakelde de Parijse landschapsarchitect Tobie Loup de Viane in. Een druk baasje, want in dezelfde tijd legde hij ook de Jardin de l’Apothicaire bij het Château de Gourdon (ten noorden van Grasse) aan en gaf de tuinen van Villa Santa Lucia aan de Corniche in Marseille een make-over. Het ontwerp voor de tuinen van Val Joanis zijn geïnspireerd op de 18e eeuwse tuinen, met het idee om zelfvoorzienend te zijn in groente, fruit en kruiden. Er zijn drie terrassen, aangelegd in de luwte van de agressieve mistral: de groentetuin, de bloementuin en de siertuin.

Le jardin

Uiteraard starten we de rondleiding in de tuin, die er fantastisch onderhouden bij ligt. Twee tuinmannen werken hier fulltime om de fruitbomen, groenten (courgettes, artisjokken, tomaten), kruiden (verveine, salie, tijm) en sierbloemen en heesters te verzorgen. En dat valt nog niet altijd mee. Eens was de grote rozenboog volledig begroeid, maar rozen hebben het hier zwaar (die kunnen slecht tegen de vorst die hier toch af en toe toeslaat), maar ook de coniferen leiden onder de droogte en er is een constante strijd tegen de buxusmot, vertelt Marie-Christine.

Het domein is lange tijd in bezit geweest van de familie Chancel, maar is in 2011 gekocht door een Nederlander, Leonard Roozen. Het grote landhuis, met een helaas verwaarloosde Italiaanse tuin, staat leeg. Het moet opgeknapt worden om het te kunnen gebruiken, maar dat lijkt op dit moment geen optie te zijn vanwege de hoge kosten. We hebben geluk vandaag: de deur is open. Marie-Christine aarzelt geen moment en neemt ons mee naar binnen. Een prachtig huis, dat nog altijd ‘grandeur’ uitstraalt.

De kelder is het domein van Alexandre Monier, maître de chai. Het is er nu een beetje saai, verzucht hij. Vrijwel alle roestvrijstalen tanks zijn leeg, de meeste wijn is gebotteld of rijpt op het vat. De kleppen van de tanks, als wijdgeopende monden, wachten hongerig op de nieuwe oogst.

Zo’n 120 ha van het domein is beplant met wijnstokken. De bodem bestaat uit klei en kalksteen, op sommige plaatsen liggen galets roulés, rolkeien. De druiven profiteren de hele dag van de zon en worden perfect rijp. Bovendien krijgen ze ’s nachts voldoende koeling door invloed van de Luberon, om frisheid in de wijn te krijgen. De vendange begint vaak al eind augustus, als het nog bloedheet is. Er wordt machinaal geoogst en het is zaak de druiven zo snel mogelijk te verwerken. “C’est vraiment une course contre la montre”, laat Marie-Christine lachend weten. Alexandre wijst ons op de enorme koelingsspiralen in het hart van de tanks, die ervoor zorgen dat de temperatuur gecontroleerd kan worden tijdens het vergistingproces.

Proeftafel

Marie-Christine vindt het tijd om te gaan proeven. Immers, het loopt tegen twaalven, c’est l’heure de l’apéro, n’est-ce pas? Zij is normaal gesproken verantwoordelijk voor de administratie en verkoop, maar proeft graag even mee omdat ze, zoals ze het zelf omschrijft, een proefgeheugen heeft comme un moinneau. Wij merken daar niets van, ze kan enthousiast en onderbouwd vertellen over de 6 wijnen die op de proeftafel staan: 2 witte, 2 rosé en 2 rode wijnen, allen geklasseerd als AOC Luberon.

Château Val Joanis Tradition blanc 2018

• Cépages: 80% roussanne; 20 % rolle (vermentino)
• Bodem: klei/kalkbodem
• Korte schilweking op lage temperatuur, rijping op de fijne droesem
• Rendement: 45 hl/ha
• Proefnotitie: Aromatisch, geurt naar abrikozen, kweepeer en witte bloemen. Goed gebalanceerde, knisperig frisse witte wijn.

Château Val Joanis Cuvée Les Aubépines 2017

• Cépages: 70% roussanne; 30% rolle (vermentino)
• Bodem: klei/kalkbodem, rolkeien
• Rijping in barriques van 400 liter
• Rendement: 45 hl/ha
• Bleekgele kleur. Aubépine = hagedoorn en die ruik je, samen met de weelderige geur van acacia. Het gebruik van grote vaten zorgt voor subtiele houtaroma’s en maakt de wijn boterig zacht. Voloptueuze, gulle wijn in een aparte en opvallende fles (niet handig, wel mooi).

Château Val Joanis Tradition rosé 2018

• Cépages: 70% syrah; 30% grenache
• Bodem: klei/kalkbodem
• Korte schilweking op lage temperatuur
• Rendement: 45 hl/ha
• Mijn favoriete Luberon-rosé, al jaren. Heeft minder citrustonen dan de Côtes de Provence-rosé. Kruidig en veel smaak. Voor altijd in het hart.

Château Val Joanis Cuvée Josephine rosé 2018

• Cépages: syrah, grenache, vermentino
• Bodem: kalk/kleibodem
• Rijping in barriques van 400 liter
• Rendement: 45 hl/ha
• Ruikt en smaakt naar de rode kersen die nu volop rijp zijn in de boomgaarden. Gastronomische rosé met diepgang door rijping op hout. Complex en elegant. Verleidelijk lekker. Gebotteld in dezelfde opvallende fles als Cuvée Aubépines, met glazen vino-lok.

Château Val Joanis Tradition rouge 2017

• Cépages: 70% syrah, 30% grenache
• Bodem: klei/kalkbodem
• Schillen weken lang mee in de most
• Rendement: 45 hl/ha
• Donkerpaars, lichtkruidig en fruitig (zwart fruit). Smaakt naar zwarte bessen. Als cassis, maar dan voor ‘grote mensen’. Allround talent voor elk moment.

 Château Val Joanis Les Griottes rouge 2017

• Cépages: 90% syrah, 10% grenache
• Bodem: rolkeien
• Schillen weken lang mee in de most; rijpt 10 maanden in barrique.
• Rendement: 45 hl/ha
• Purperrood, ruikt naar geurige Provençaalse kruiden, drop en is licht peperig. Fijne syrahgeuren. De houtopvoeding is waarneembaar, maar wederom is het hout zeer elegant gebruikt. Aroma’s van zwarte bessen, pruimen en gestoofd donker fruit. Krachtige en prachtige wijn van druiven afkomstig van geselecteerde percelen (Les Griottes).

Tant pis, het zit alweer op. Marie-Christine wijst ons tot slot nog op drie andere wijnen, de ‘instapmodellen’ in het assortiment, maar niet minder mooi: een witte, gemaakt van 100% viognier, een rosé van grenache/syrah en rode wijn van 100% merlot. De wijnen zijn geklasseerd als IGP Méditerranée onder het label Les Agasses en zijn prettig geprijsde, toegankelijke wijnen. Nederlandse importeur voor de wijnen van Château Val Joanis is Poot Agenturen, die overigens niet alle wijnen in het assortiment heeft en geswitcht is van de Tradition rosé naar Les Agasses rosé.

Het was fijn om hier weer te zijn. Op weg naar buiten, drukt de bevlogen schoonmaakster mij nog een visitekaartje van haar gîte in mijn hand. Is te huur hoor, fluistert ze met een knipoog. Voor een volgend bezoek aan de Luberon wellicht. En aan Château Val Joanis, want twintig jaar wachten voelt achteraf als een geminste kans. Nog altijd is de tuin ongeëvenaard mooi en heeft de wijn niets van zijn Rolls-Royce-kwaliteit verloren. Zoon Hessel weet niets meer van het eerste bezoek, hij was vijf jaar destijds. Het was zijn eerste ‘wijnruikerij’: hij wilde aan elk proefglas ruiken en vond het geweldig om door zo’n groot aaneengesloten gebied van wijngaarden te rijden. Ook nu voelt hij de magie van deze plek.

Stiekem willen we helemaal niet weg, willen we nooit ontsnappen uit de wijnopslag die vandaag is ingericht als escaperoom voor een teambuildingsdag van telecombedrijf Orange. Val Joanis is immers tegenwoordig ook een gastvrije locatie voor teambuildingsactiviteiten en bijeenkomsten, én is het romantisch decor voor trouwpartijen.

Opeens onderbreekt Marie-Christine haar afscheidsbetoog. Entendez! We spitsen onze oren en luisteren aandachtig. En ja hoor, door het geroezemoes van de Orange-gasten, die plaatsnemen aan de prachtig gedekte lunchtafels op de binnenplaats, klinkt toch echt het schuchtere gerasp van een cigale. De eerste. Het is zomer. Nu echt!